تاريخچه اورژانس در جهان

  حمل‌ونقل بيماران بدحال به مراكز درماني جهت ارائه خدمات پزشكي از مشكلات ديرباز در زندگي بشر بوده است. در افسانه هاي روم باستان آمده است كه براي حمل بيماران از گردونه‌هاي جنگي استفاده مي‌شده است و بدين‌وسيله آنان را از صحنه‌هاي نبرد دور مي‌كردند و به درمان آنان مي‌پرداختند. در دوران باستان مراكز درماني به‌طور مجزا و مشخص، وجود نداشتند. احتمالاً حدود 4000 سال قبل از ميلاد حضرت مسيح، معابد مصر باستان علاوه بر امور مذهبي، خدمات درماني نيز ارائه مي‌كردند. در يونان باستان نيز معابد، محل درمان بيماران بودند.

 به گزارش خبرنگار سايت پزشكان بدون مرز ،   شايد اولين مراكز درماني مستقل، در سري لانكاي امروزي در سال هاي حدود 430 قبل از ميلاد حضرت مسيح شكل گرفته باشند. پس از آن در قرن اول قبل از ميلاد، رومي‌ها نوعي بيمارستان يا مركز درماني براي ارائه خدمات و درماني به گلادياتورهاي زخمي در شهرها ايجاد كردند و نام Valetudinaria بر آن نهادند. با شكل گرفتن مراكز درماني، مسأله انتقال بيماران به اين مراكز نقش جدي‌تري به خود گرفت و اقوام مختلف روش‌هاي مختلفي براي اين مسأله برگزيدند. قبايل سرخپوست از نوعي سورتمه، مصريان از كجاوه‌هاي سوار بر شتر (pannier) و ساير ملل از روش‌هاي ديگر براي حمل بيمار استفاده كردند.
در قرن پانزدهم ميلادي پادشاه اسپانيا، شاه فرديناند و همسرش ملكه ايزابل نوعي بيمارستان سيار بنام “ambulancia” طراحي كردند كه در صحنه نبرد به كمك سربازان زخمي مي‌شتافت. در سال 1793 ميلادي، دكتر دومينيك ژان لاري (Dominique-jean Larrey) پزشك ارشد سپاه ناپلئون طي جنگ فرانسه و پروس نوعي بيمارستان سيار بنام “ambulance volante” را طراحي كرد كه به قصد انجام اقدامات اوليه و انتقال مجروحان به پشت خط مقدم به‌كار مي‌رفت.

 همزمان با وي، بارون پرسي (Baron F.P. Percy) نوعي درشكه با قابليت حمل تعداد زيادي مجروح از خط مقدم به نواحي امن‌تر طراحي كرد و نام آن را mobile emergency room گذاشت. طي جنگ‌هاي داخلي ايالات متحده با تدبير جاناتان لترمن (Jonathan letterman) نوعي درشكه براي حمل مجروحان به‌كار گرفته شد كه به آن‌ها”Rucker wagon ” گفته مي‌شد.

 استفاده از اين‌گونه وسايل نقليه در سال 1832 براي جابجايي بيماران در اپيدمي” وبا” در لندن نيز رواج پيدا كرد. بالاخره در سال 1865 اولين سيستم خدمات پيش بيمارستاني برپايه بيمارستان (hospital based) در سين سيناتي آمريكا طراحي شد. در سال 1869 آمبولانس‌هايي در نيويورك به‌كار گرفته شدند كه داراي برخي وسايل امدادي از جمله آتل و… و داروها (مثل مرفين) بودند. اولين آمبولانس‌هاي موتوردار (اتومبيل) در سال 1899 در شيكاگو طراحي شدند.

 طي جنگ جهاني اول خدمات پيش بيمارستاني از نظر كيفي ارتقا پيدا كرد و كم‌‌كم با اختراع بي‌سيم، مراكز ديس‌پچ در اين راه به كمك امدادگران آمدند. حتي پيش از جنگ دوم جهاني، آمبولانس‌هاي مدرن حامل پزشك بربالين بيماران حاضر مي شدند و با مراكز ديس‌پچ براي ارائه بهتر خدمات درماني در تماس بودند. در دهه 60 با پيشرفت دانش پزشكي به‌خصوص در زمينه احيا و دفيبربلاسيون و ضرورت تسريع در ارائه اين خدمات، نقش سيستم پيش بيمارستاني در اين مسير تقويت شد و جايگاه ويژه‌اي پيدا كرد. از سال 1966 در بزرگراه‌هاي ايالات متحده طرح ارائه خدمات پيش بيمارستاني اجرا گرديد.

 به گزارش خبرنگار سايت پزشكان بدون مرز ، (DOT) در سال 1967 در ايرلند خدمات پيش بيمارستاني در زمينه مراقبت از بيماران قلبي به‌كار گرفته شد. در سال 1972 دانشگاه سين سيناتي اولين برنامه آموزش تخصصي طب اورژانس را راه‌اندازي كرد. در سال 1973 قانون ملي خدمات پيش بيمارستاني و اجزاي آن در ايالات متحده طراحي شد و به اجرا درآمد. طبق اين قانون اجزاي يك سيستم پيش بيمارستاني حداقل شامل موارد زير بايد باشد: پرسنل، سيستم آموزشي مناسب، سيستم ارتباطات و ديس‌پچ، حمل‌ونقل، مراكز درماني پذيرش‌دهنده، واحدهاي مراقبت ويژه، آژانس ايمني عمومي، دسترسي همگاني به مراقبت‌ها، استاندارد سازي ثبت اطلاعات، آموزش همگاني، همكاري در بحران‌ها، داروها و تجهيزات و…. از سال 1984 خدمات پيش بيمارستاني مجزا براي كودكان در ايالات متحده طراحي شد.

 (EMS-C) در كشورمان ايران نيز پس از حادثه ريزش سقف فرودگاه مهرآباد تهران در سال 1354، كمبود سيستم خدمات پيش بيمارستاني بيش از پيش احساس شد و اين حادثه مقدمه‌اي شد كه مركز اطلاعات اورژانس تهران در اين سال با كمك عده‌اي كارشناس آمريكايي، در كشور راه‌اندازي شود.

 سيستم فوريت‌هاي پزشكي پيش بيمارستاني  در سطح دنيا به دو دسته عمده تقسيم مي‌شوند  Franco-German : و Americo -England  .

 در سيستم Franco-German امكانات و تجهيزات در صحنه بر بالين بيمار برده و از حضور پزشك در آمبولانس‌ها استفاده مي شود.

 در سيستم Americo -England كه سيستم اورژانس ايران در شروع راه اندازي از اين دسته بود، تكنسين‌هايي كه دوره هاي اوليه فوريت‌هاي پزشكي را آموزش ديدند، در صحنه حاضر مي‌شوند، بيمار يا مصدوم را دريافت مي كنند و اقدامات اوليه را انجام داده و سپس آن‌ها را به مركز مجهز يا همان بيمارستان انتقال مي دهند.

 تاريخچه پيدايش آمبولانس
حمل‌ونقل بيماران اورژانسي به مراكز درماني جهت ارائه خدمات پزشكي از مشكلات ديرباز در زندگي بشر بوده است

 در افسانه‌هاي روم باستان آمده است كه براي حمل بيماران از گردونه‌هاي جنگي استفاده مي‌شده است و بدين‌وسيله آنان را از صحنه‌هاي نبرد دور مي‌كردند و به درمان آنان مي‌پرداختند.

 در دوران باستان مراكز درماني به‌طور مجزا و مشخص، وجود نداشتند. در يونان باستان نيز معابد، محل درمان بيماران بودند. شايد اولين مراكز درماني مستقل، در سري‌لانكاي امروزي در سال هاي حدود 430 قبل از ميلاد حضرت مسيح شكل گرفته باشند.

 پس از آن در قرن اول قبل از ميلاد، رومي‌ها نوعي بيمارستان يا مركز درماني براي ارائه خدمات درماني به گلادياتورهاي زخمي در شهرها ايجاد كردند و نام Valetudinaria بر آن نهادند.

 با شكل گرفتن مراكز درماني، مسأله انتقال بيماران به اين مراكز نقش جدي‌تري به خود گرفت و اقوام مختلف روش‌هاي مختلفي براي اين مسأله برگزيدند.

 قبايل سرخپوست از نوعي سورتمه، مصريان از كجاوه‌هاي سوار بر شتر (pannier) و ساير ملل از روش‌هاي ديگر براي حمل بيمار استفاده كردند.

 در قرن 15 ميلادي پادشاه اسپانيا، شاه فرديناند و همسرش ملكه ايزابل نوعي بيمارستان سيار به نام ambulancia طراحي كردند كه در صحنه نبرد به كمك سربازان زخمي مي‌شتافت.

 در سال 1793 ميلادي، دكتر دومينيك ژان لاري (Dominique-jean Larrey) پزشك ارشد سپاه ناپلئون طي جنگ فرانسه و پروس نوعي بيمارستان سيار به نام ambulance volante  را طراحي كرد كه به قصد انجام اقدامات اوليه و انتقال مجروحان به پشت خط مقدم به‌كار مي‌رفت.

 همزمان با وي، بارون پرسي (Baron F.P. Percy) نوعي درشكه با قابليت حمل تعداد زيادي مجروح از خط مقدم به نواحي امن‌تر طراحي كرد و نام آن را mobile emergency room گذاشت.

 طي جنگ‌هاي داخلي ايالات متحده با تدبير جاناتان لترمن (Jonathan letterman) نوعي درشكه براي حمل مجروحان به‌كار گرفته شد كه به آن‌هاRucker wagon  گفته مي‌شد.

 استفاده از اين‌گونه وسايل نقليه در سال 1832 براي جابجايي بيماران در اپيدمي وبا در لندن نيز رواج پيدا كرد.

 به گزارش خبرنگار سايت پزشكان بدون مرز ، بالاخره در سال 1865 اولين سيستم خدمات پيش بيمارستاني برپايه بيمارستان (hospital based) در سين سيناتي آمريكا طراحي شد.

 در سال 1869  آمبولانس‌هايي در نيويورك به‌كار گرفته شدند كه داراي برخي وسايل امدادي از جمله آتل و… و داروهايي مثل مرفين بودند.

 اولين آمبولانس‌هاي موتوردار (اتومبيل) در سال 1899 در شيكاگو طراحي شدند.

 تاريخچه مركز فوريتهاي پزشكي ايران:

 در سال ۱۳۴۵در اثر ريزش سقف يكي از سالنهاي انتظار فرودگاه مهرآباد تهران تعداد زيادي كشته و مجروح شدند و اين در حالي بود كه هيچ سيستم از قبل طراحي شده اي براي كمك و انتقال به مجروحين در اينگونه حوادث ناگهاني وجود نداشت ، در حادثه دردناك فرو ريختن سقف سالن انتظار فرودگاه مهرآباد ( بدليل ارتعاشات ناشي از سر و صداي موتور جت‌هاي غول پيكر ) در ساعت 2 و 50 دقيقه بعدازظهر روز چهاردهم آذرماه سال 1352 بود كه طي آن 16 نفر كشته و 11 تن مجروح شدند. اين حادثه به دليل انعكاس وسيع در رسانه‌هاي داخلي و خارجي آن سال، در رديف يكي از تلخ‌ترين وقايع كشورمان به ثبت رسيد.
و اين در حالي بود كه هيچ سيستم از قبل طراحي شده اي براي كمك و انتقال به مجروحين در اينگونه حوادث ناگهاني وجود نداشت، بعد از اين حادثه سيستم فوريتهاي پزشكي كشور با عنوان اورژانس ۱۱۵ كشور با همكاري كشور آمريكا تأسيس شد و ايران بعنوان چهارمين كشور دارنده خدمات اورژانس پيش بيمارستاني در جهان شناخته شد كه اين خود افتخاري بزرگ است.